De jongen in de gestreepte pyjama

e hebben geen keus.’

‘Maar moeder!’

‘Bruno, zo is het genoeg,’ zei ze, maar nu klonk ze kortaf en stond ze op als teken dat ze meende wat ze zei. ‘Mijn hemel, nog maar een week geleden klaagde je dat hier de laatste tijd zoveel dingen waren veranderd.’

‘Nou, ik vind het niet leuk dat we nu ’s avonds alle lichten uit moeten doen,’ gaf hij toe.

‘Iedereen moet dat,’ zei moeder. ‘Het is voor onze veiligheid. En wie weet, misschien lopen we minder gevaar als we verhuizen. Ga nu maar naar boven om Maria te h

‘Je zult je vrienden voorlopig gedag moeten zeggen,’ zei moeder. ‘Maar over een tijdje zie je ze vast weer. En val je moeder niet in de rede alsjeblieft als ze tegen je praat,’ voegde ze eraan toe, want ook al was dit vreemd en onwelkom nieuws, dan was dat nog geen reden voor Bruno om de beleefdheidsregels te overtreden die hem waren bijgebracht.

‘Ze gedag zeggen?’ vroeg hij terwijl hij haar stomverbaasd aanstaarde. ‘Ze gedag zeggen?’ herhaalde hij sputterend alsof zijn mond vol koekjes zat die hij heel fijn had gekauwd maar nog niet had doorgeslikt. ‘Karl en Daniël en Martin gedag zeggen?’ vervolgde hij met een stem die gevaarlijk dicht op schreeuwen begon te lijken, wat niet mocht in huis. ‘Maar dat zijn mijn drie beste vrienden voor altijd!’

‘Ach, je krijgt wel nieuwe vrienden,’ zei moeder en maakte een wegwerpgebaar met haar hand alsof het voor een jongen makkelijk was om drie beste vrienden voor altijd te krijgen.

‘Maar we hadden een heleboel plannen,’ protesteerde hij.

‘Ik ben bang van wel,’ zei moeder bedroefd knikkend met haar hoofd. ‘Het werk van je vader is...’

‘Maar school dan?’ zei Bruno, haar in de rede vallend, wat niet mocht maar wat hem deze keer waarschijnlijk niet kwalijk genomen zou worden. ‘En Karl en Daniël en Martin? Hoe weten die waar ik ben als we samen iets willen doen?’

‘Je zult je vrienden voorlopig gedag moeten zeggen,’ zei moeder. ‘Maar over een tijdje zie je ze vast weer. En val je moeder niet in de rede alsjeblieft als ze tegen je praat,’ voegde ze eraan toe, want ook al was dit vreemd en onwelkom nieuws, dan was dat nog geen reden voor Bruno om de beleefdheidsregels te overtreden die hem waren bijgebracht.

‘Ze gedag zeggen?’ vroeg hij terwijl hij haar stomverbaasd aanstaarde. ‘Ze gedag zeggen?’ herhaalde hij sputterend alsof zijn mond vol koekjes zat die hij heel fijn had gekauwd maar nog niet had doorgeslikt. ‘Karl en Daniël en Martin gedag zeggen?’ vervolgde hij met een stem die gevaarlijk dicht op schreeuwen begon te lijken, wat niet mocht in huis. ‘Maar dat zijn mijn drie beste vrienden voor altijd!’

‘Ach, je krijgt wel nieuwe vrienden,’ zei moeder en maakte een wegwerpgebaar met haar hand alsof het voor een jongen makkelijk was om drie beste vrienden voor altijd te krijgen.

‘Maar we hadden een heleboel plannen,’ protesteerde hij.

‘Plannen?’ vroeg moeder en trok een wenkbrauw op. ‘Wat voor plannen?’

Maar toen ze aan Bruno vroegen wat zijn vader deed opende hij zijn mond om dat te vertellen maar realiseerde zich toen dat hij dat zelf niet wist. Het enige wat hij wist te zeggen was dat zijn vader een man was om in de gaten te houden en dat de Furie grote plannen met hem had. En, o ja, dat hij ook een prachtig uniform droeg.

‘Bruno!’ snauwde Gretel en ze kwam zo snel op hem af dat hij bij het raam weg sprong en tegen de muur aan kwam.

‘Wat?’ vroeg hij, net doend of hij niet wist waar ze het over had.

‘De andere kinderen,’ zei Gretel. ‘Je zei dat ze er helemaal niet vriendelijk uitzagen.’

‘Nou, dat doen ze ook niet,’ zei Bruno die niet wilde oordelen voor hij ze echt had ontmoet maar toch op het uiterlijk afging, hoewel moeder hem keer op keer had gezegd dat niet te doen.

‘Maar wélke andere kinderen?’ vroeg Gretel. ‘Waar zijn die dan?’

‘Het betekent weken,’ zei Gretel met een wijs hoofdknikje. ‘Misschien wel drie.’

‘O, gelukkig,’ zei Bruno. ‘Zolang het alleen maar voor de nabije toekomst is en niet voor een maand. Ik vind het hier vreselijk.’

Gretel keek naar haar broertje en was het deze keer met hem eens. ‘Ik snap wat je bedoelt,’ zei ze. ‘Het is hier niet echt leuk, hè?’

‘Het is afschuwelijk,’ zei Bruno.

‘Mmm, ja,’ erkende Gretel. ‘Nu is het nog afschuwelijk. Maar als het huis eenmaal een beetje is opgeknapt ziet het er misschien niet meer zo erg uit. Ik hoorde vader zeggen dat de mensen die hier voor ons in Oudwis woonden dit werk al heel snel niet meer mochten doen en geen tijd hebben gehad om het huis gezellig voor ons te maken.’

‘Oudwis?’ vroeg Bruno. ‘Wat is een Oudwis?’

‘Niet een Oudwis, Bruno,’ zei Gretel met een zucht. ‘Gewoon Oudwis.’

‘Wat is dat dan?’ herhaalde hij.

‘Dat is de naam van het huis,’ legde Gretel uit. ‘Oudwis.’

Bruno dacht na. Hij had aan de buitenkant geen bord gezien waarop stond dat het zo heette, hij had ook niets op de voordeur zien staan. Zijn eigen huis in Berlijn had niet eens een naam; dat heette gewoon nummer vier.

‘Maar waar slaat het dan op?’ vroeg hij geïrriteerd. ‘Wat is Oudwis?’

‘Misschien komt het van oud en wissen,’ zei Gretel. ‘Het zal wel te maken hebben met de mensen die hier voor ons woonden, denk ik. Dat die man oud was en zijn werk niet meer zo goed deed en dat iemand toen zei wissen, weg ermee, laten we iemand nemen die het wel goed doet.’

‘Vader, bedoel je.’

‘Ja, allicht,’ zei Gretel die altijd over vader sprak alsof die nooit iets fout kon doen en nooit kwaad werd en haar altijd een nachtzoen kwam geven voor ze ging slapen wat, zoals Bruno toegegeven zou hebben als hij heel eerlijk was en niet alleen maar verdrietig over de verhuizing, vader ook bij hem deed.

Wat betekent dat eigenlijk, de nabije toekomst?’ vroeg Bruno, terwijl hij op de rand van haar bed ging zitten.

‘Het betekent weken,’ zei Gretel met een wijs hoofdknikje. ‘Misschien wel drie.’

‘O, gelukkig,’ zei Bruno. ‘Zolang het alleen maar voor de nabije toekomst is en niet voor een maand. Ik vind het hier vreselijk.’

Gretel keek naar haar broertje en was het deze keer met hem eens. ‘Ik snap wat je bedoelt,’ zei ze. ‘Het is hier niet echt leuk, hè?’

‘Het is afschuwelijk,’ zei Bruno.

‘Mmm, ja,’ erkende Gretel. ‘Nu is het nog afschuwelijk. Maar als het huis eenmaal een beetje is opgeknapt ziet het er misschien niet meer zo erg uit. Ik hoorde vader zeggen dat de mensen die hier voor ons in Oudwis woonden dit werk al heel snel niet meer mochten doen en geen tijd hebben gehad om het huis gezellig voor ons te maken.’

‘Oudwis?’ vroeg Bruno. ‘Wat is een Oudwis?’

Als een man ’s nachts weleens naar de hemel kijkt maakt dat hem nog geen sterrenkundige, begrijp je wel.

meisjes dom waren, en zussen volstrekt belachelijk

Een thuis is niet een gebouw of een straat of een stad of zoiets kunstmatigs als baksteen en metselwerk. Thuis is waar je familie is, heb ik gelijk of niet?